بیستم خردادماه روز جهانی صنایع‌دستی و روز ملی فرش است؛ این بهانه‌ای شد که با دو نفر از هنرمندان قالیباف فرش دستی در تشکیلات متعلق به بارگاه منور حضرت رضا(ع) گفت‌وگو کنیم. دو هنرمندی که حاصل تلاش و دسترنج آنان و همکارانشان زیرپای زائران امام رئوف(ع) قرار می‌گیرد و شاید ملائک مقرب این آستان مبارک هم بال و پر خود را به این منسوجات و مفروشات متبرک کنند.

* از ده سالگی قلاب قالی بافی را در دست گرفتم

«آسیه فرخاری» ۳۶ ساله حدود ۱۰ سال است که در کارگاه کنه بیست شرکت فرش آستان قدس رضوی مشغول کار است .او برایمان می گوید:

متولد روستای فرخار شهرستان نیشابور هستم و حدود۱۸ سال است که در مشهد مقدس سکونت دارم.  از کلاس سوم و چهارم دبستان بود که به کمک مادرم وارد  هنر وصنعت قالی بافی شدم. نخستین مرتبه در همین سن و سال بود که پشت دارقالی  چوبی و کوچک منزل پدری ام در روستا نشستم و قلاب قالی بافی را به کمک مادرم در دست گرفتم. من در کنار مداد سیاه و مداد رنگی که هم سن وسالانم در مدرسه در دست می گرفتند قلاب قالی بافی در دست گرفتم و سرنوشت اینگونه برای زندگی ام رقم زد تا دراین مسیر قرار گیرم. من در دوران تحصیل و  بعداز تعطیلی مدرسه در کار قالی بافی کمک مادم می کردم. چه زود گذشت الان که فکرش را می کنم می بینم حدود ۲۵ سال است که در هنر قالی بافی مشغول  کار و تلاش هستم.

*بهترین اتفاق زندگی ام کار کردن برای امام رضا(ع) است

وی در بخش دیگری از سخنانش اضافه می کند: در زندگی خود و همسر و فرزندانم فراز و نشیب های زیادی را تجربه کرده ام اما یکی از بهترین و شاید هم بهترین رویداد و اتفاق زند گی ام کار کردن برای امام رضا(ع) است. من با راهنمایی یکی از همسایه هایمان به شرکت فرش آستان قدس رضوی معرفی شدم و بعداز اینکه پشت دار قالی نشستم و شروع به بافتن فرش کردم و پس از اینکه استادکار و سرپرست کارگاه کارم را دید و پسندید از همان موقع تا به حال به عنوان قالی باف در کارگاه کنه بیست این شرکت مشغول خدمت هستم. این موضوع یکی از بهترین اتفاقات زندگی خودم و همسرم به شمار می رود.

*نخستین استادم خواهرم بود

«فاطمه رضاپور»۴۸ ساله یکی دیگر از بانوان هنرمند قالی باف در این شرکت است. او نیز حدود۱۰ سال سابقه کار دراین شرکت دارد. وی می گوید:

من متولد منطقه کلات نادر در اطراف شهرستان مشهد هستم.از سن ۸ سالگی و با راهنمایی خواهر بزرگترم پشت دار قالی بافی نشستم. او خودش هم از دوران کودکی به این هنر روی آورده بود. راستش را بخواهید نخستین استاد و راهنمایم دراین عرصه خواهرم بود. یادش بخیر با چه شور و حالی به من قالی بافی یاد می داد. بعضی وقتها سر اینکه گره های فرش را درست و محکم بزنم چه قدر با من کلنجار می رفت و گاهی اوقات هم دعوایمان می شد اما زود با هم آشتی می کردیم.بهرحال در دنیای خواهر بودن از اینجور موضوعات زیاد اتفاق می افتد.

*لذت کارکردن برای امام رضا(ع)  توصیف کردنی نیست

وی ادامه می دهد: من ۲۸ سال است که ساکن مشهد هستم.از ده سال قبل وبا کمک و راهنمایی یکی از دوستان وهمسایه ها یمان در شهرستان کلات به شرکت فرش آستان قدس رضوی معرفی شدم و پس از اینکه نحوه قالی بافی من مورد قبول استاد کار و سرپرست کارگاه کنه بیست شرکت فرش آستان قدس قرار گرفت از همان موقع در این شرکت مشغول کار شدم.راستش را بخواهید از کودکی و نوجوانی دوست داشتم برای امام رضا(ع) کار کنم. هر وقت به حرم می آمدم و نگاهم به فرش های حرم می افتاد در دلم می گفتم ای کاش من هم قالی باف فرش های حرم می بودم.به لطف خداوند و عنایات امام هشتم(ع) به این آرزویم رسیدم. راستش را بخواهید لذت کار کردن برای حرم امام رضا(ع)گفتنی و توصیف کردنی نیست.بلکه بایداین توفیق نصیب انسان شود تا لذت آن را درک کند. خوشحالیم که حاصل دسترنج و هنر و تلاشمان در زیر پای زائران امام رضا(ع) و در خانه امام هشتم(ع) قرار دارد. فرشهای این آستان مبارک تنها یک فرش نیست. پیام رسان عشق و ارادت و و دلباختگی به صاحب این آستان ملکوتی است. در حقیقت با این جمله می توانیم حرف دلمان را بیان کنیم که...«کم ما و کرمت یا امام رضا(ع)»....

*راز و پیام قالی بافی همان پیام زندگی است

دنیای قالی بافی جدای از همه سختیها و مشکلات مر بوط به خود لذت خاص خود را دارد. سر و کار داشتن با ابزار و وسایلی همچون: «قلاب» «برپاکی» «شوشک» «دفه یا دفتینه» و.... داستان و حکایت دیگری دارد. قلاب وسیله ای برای بافتن نخ ها در میان تار و پودهاست. برپاکی وسیله ای برای صاف کردن رج های بافته شده است. هنرمند قالی باف به وسیله شوشک پود یا القاج را لای کار می کشد. دفه هم وسیله ای برای کوبیدن  رج های بافته شده است.

اما همه ماجرا توصیف همین چند وسیله نیست. به گفته خانم فرخاری هنرمند قالی باف روزانه با این وسایل زندگی میکند و این ابزار جزو اجزای جدانشدنی در زندگی یک قالی باف است. وی بیان می کند:

یک قالی باف از زمانی که وارد این عرصه می شود با دار قالی بافی و وسایل ونقشه های مربوط به این هنر قرابت و خویشاوندی خاصی پیدا می کند. انگار این وسایل روز به روز و ساعت به ساعت شخص قالی باف را کمک می کنند تا هنرش را در بافتن قالی به منصه ظهور رساند و منسوج و دست بافته خودرا به عالم هنر و زندگی بشر هدیه کند.

خانم رضاپور دیگر هنرمند این عرصه نیز می گوید:

راز و پیام قالی بافی به نظر من داستان زندگی انسانهاست. همچنانکه اگر نقشه قالی بافی درست تهیه نشود و هنرمند قالی باف با دقت و صبر و حوصله تار و پودها را درست به هم گره نزند فرش و قالی زیبا و هنرمندانه ای در انتها بافته نخواهد شد در زندگی هم اگر انسان برنامه و نقشه درستی را در پیش نگیرد نتیجه خوبی عایدش نمی شود. فرش عمر و زندگیمان را باید خودمان درست و زیبا ببافیم. هم چنان که در قالی بافی باید استقامت و صبر و حوصله داشت باید در زندگی فردی و خانوادگی و اجتماعی  هم با صبر و استقامت کارها را به سرانجام رساند.

*زیارت از میان تار و پودها

مطابق آموزه های دینی و اسلامی بجای آوردن آداب و رسوم و مستحبات زیارت اماکن متبرکه و آستان های مبارک اهل بیت عصمت و طهارت (ع) ثواب فراوانی دارد. بسیاری از افراد با حضور در روضه منوره و کنار ضریح مطهر حضرات معصومین (ع) و پرداختن به زیارت اهل بیت (ع) در مناسبت های مختلف دینی و مذهبی مقید به انجام این امور هستند. بعضی ها هم با زیارت از راه دور دل خود را متوجه صحن وسرای  آستان مبارک اهل بیت (ع) می کنند. برخی از افراد هم با تماس تلفنی با حرم مطهر ائمه اطهار(ع) خود رادر آن فضای روحانی و ملکوتی قرار می دهند و... بهرحال هرکسی با هر امکانات و مقتضای زمان و مکان خود را در حال و هوای زیارت اماکن متبرکه و حرم مطهر حضرات معصومین (ع) قرار می دهد. اما اینجا و در پشت دار قالی بافی داستان جور دیگری است. آنگونه که این هنرمندان می گویند روزانه کار خود را با صلوات خاصه امام رضا(ع) شروع می کنند. خانم فرخاری دراین باره به ما می گوید:

ما و سایر همکارانمان سعی کرده ایم تا بدون وضو پشت دار قالی ننشینیم. کار برای امام هشتم(ع) قداست  خاصی دارد.باید حرمت این کار را حفظ کنیم. باید بهترین فرش ها رابرای زیر پای زائران امام رضا(ع) ببافیم تا مهمانان آقا بتوانند با قرار گرفتن بر روی آن به راز و نیاز و عبادت و نماز و... بپردازند. ما نوکر امام هشتم(ع) هستیم و سر و دل و زندگی و هنر و دسترنج ما فدای امام هشتم(ع) باد.راستش را بخواهید من و سایر همکارانم هر روز از داخل خودروی سرویس کارکنان کارگاه کنه بیست که عازم محل کار هستیم در مسیر عبوری از بالای پل فجر در بلوار طبرسی دست به سینه و روبه حرم مطهر امام رضا(ع) خدمت ایشان عرض ادب و ارادت می کنیم و سلام می دهیم. صبح به صبح با همکارانمان صلوات خاصه امام هشتم(ع) را می خوانیم و کار را شروع می کنیم.

خانم رضاپور نیز می گوید: اصلا ما هر روز نیت زیارت می کنیم. درست است که شاید نتوانیم هر روز به حرم امام رضا(ع) برویم اما از همین پشت دار قالی بافی با حضرت رضا(ع) صحبت می کنیم و ایشان را زیارت می کنیم. زمزمه ها و نجوای دلمان با همین تار و پودها گره می خورد و پس از اتمام کار همراه با قالی های بافته شده راهی صحن وسرای امام ضامن و ثامن(ع) می شود. زیارت از بین تار و پودها را خالصانه تقدیم امام مهربانی ها می کنیم.

حرف دل من و سایر همکارانمان این است که یا امام رضا جان! تار و پود دلمان را به ولایت و عشق خودت گره بزن که این گره حتی درروز قیامت هم بازشدنی نخواهد بود.

*فرشی برای حرم خدا

این هنرمندان قالی باف در انتهای این گزارش حرف پایانی خود را اینگونه بیان می کنند:

باید سعی کنیم که بهترین فرش زندگی را با تار و پود عشق و با بستن آن بردار زندگی و عمرمان برای دل خودمان ببافیم. فرشی که تار و پودش یاد و ایمان به خدا و ولایت و عشق به اهل بیت (ع) است و نقشه این فرش را خداوند و امامان معصوم(ع) برایمان ترسیم کرده اند و باید مطابق آن بافته شود. در روایات و آموزه های اسلامی و دینی آمده است که دل حرم خداست وباید بهترین فرش ها را برای حرم خدا با تار و پود عشق و ارادت و  اخلاص ببافیم و هرکس باید فرش دل خود را خودش ببافد.نقشه این فرش را اگر درست متوجه نشوی فرش عمر و دلت زیبا نخواهد بود. اعمال و رفتارصالح ما زینت بخش این فرش خواهد بود.